بررسی تاثیر پرونده هسته‌ای بر انتخابات آینده مجلس. 
دلواپسان مجلس دهم
سناریوی تازه دلواپسان بعد از پیشرفت اخیر در مذاکره ظریف و جان کری ابعاد گسترده‌تری به خود گرفت. هجمه‌هایی که علاوه بر شخص ظریف، همه دستاوردهای دیپلماتیک دولت و نظام را هدف قرار داده است.

آ: "در حال حاضر کلیات در مذاکرات مشخص شده؛ اصل غنی‌سازی، ضرورت برداشتن تحریم‌ها و حفظ برنامه هسته‌ای ایران مورد قبول همه واقع شده است. چند ماه پیش‌رو که در حال مذاکره هستیم در باره جزئیات گفتگو می‌شود" این جملات، تحلیل محمد جواد ظریف از آخرین دور مذاکرات درباره پرونده هسته ای ایران در ژنو است؛ مذاکراتی که به گفته طرفین سرعت گرفته و امیدها برای حل پرونده هسته‌ای تا اسفندماه را افزایش داده است. در داخل اما دغدغه‌های دیگری بین گروه‌های سیاسی در باب مساله پرونده هسته‌ای ایران مطرح است؛ دلنگرانی‌هایی که رفته رفته خود را نشان می‌دهد.

سناریوی تازه دلواپسان بعد از پیشرفت اخیر در مذاکره ظریف و جان کری ابعاد گسترده‌تری به خود گرفت. هجمه‌هایی که علاوه بر شخص ظریف، همه دستاوردهای دیپلماتیک دولت و نظام را هدف قرار داده است. دور جدید مرحله تخریب علیه دیپلماسی هسته ای اندکی بعد از نشست اخیر مذاکره‌کنندگان ایران و 1+5 در ژنو آغاز شد. جایی که وزیران خارجه ایران و امریکا برای شتاب بخشیدن به روند مذاکرات و دستیابی به یک چارچوب اولیه توافق سیاسی، مذاکرات فشرده‌ای را از سرگذراندند. انتشار اخباری درباره اینکه ظریف و جان کری به منظور بهره گرفتن از تنفس چند دقیقه‌ای در رایزنی‌های فشرده خود به پیاده روی در خیابان‌های ژنو روی آوردند باعث شد تا توپخانه تندروها یک بار دیگر اصل مذاکرات را نشانه گیرد.دلواپسان هسته ای همچنین سعی کرده اند در روزهای اخیر با دستاویز قرار دادن حوادث فرانسه و اتفاقات یک نشریه که از سوی همه مقامات دیپلماسی کشور محکوم شده است،سفر ظریف به فرانسه و گفت و گو با مقامات این کشور درباره پرونده هسته ای را زیر سوال برده و به اتفاقات اخیر ربط دهند،موضوعی که تنها دلواپسان گویی می توانند بین آنها ارتباط برقرار کنند.

احضار محمد جواد ظریف به مجلس و سوال یکی از نماینده های وابسته به جبهه پایداری درباره پرونده هسته ای و تاثیر آن بر تحولات سیاست داخلی آخرین پرده از نگرانی های جریان اصولگرا از عملکرد هسته ای دولت حسن روحانی و تاثیر آن در انتخابات پیش رو بود. سوال کریمی قدوسی نماینده مشهد از وزیر امورخارجه اولین بار نبود که این دغدغه اصولگرایان را علنی می کرد پیش از او چهره هایی همچون غلامعلی حداد عادل و فریدون عباسی نگرانی های خود را بروز داده اند.

اصولگرایان نگران هستند که با پیروزی دولت و حل پرونده هسته‌ای که منجر به رفع تحریم ها و بهبود وضعیت اقتصادی مردم خواهد شد ،دولت و جناح سیاسی حامی دولت در انتخابات ریاست جمهوری از این مساله به نفع خود در انتخابات مجلس دهم بهره ببرند و بتوانند یک بار دیگر پیروز انتخابات باشند.

این دغدغه از آن رو است که انتخابات مجلس آینده برای اصولگرایان از اهمیت زیادی برخوردار است .جناح اصولگرا که در انتخابات ریاست جمهوری با شکست، قوه مجریه را به رقیب اعتدالگرا و حامیان اصلاح طلبش واگذار کرده است، برای حفظ آخرین سنگر یعنی ساختمان هرمی شکل بهارستان و ماندن در قدرت چاره ای جز پیروزی در انتخابات پارلمان ندارد.

اما چرا اصولگرایان نگران هستند مساله هسته‌ای بتواند در انتخابات آینده برای آنها مشکل ساز شود؟تاثیر تحولات بین الملل بر سیاست داخلی کشور چه میزان است؟ و آیا دولت و جریان حامی اصلاح طلبش می تواند از مساله هسته ای به نفع جریان خود در انتخابات آینده مجلس بهره ببرند؟پاسخ به این سوالات می توانند دلایل نگرانی اصولگرایان را آشکار کند.

1-   تحولات خارجی و دلواپسی‌های داخلی

شاید مهمترین دلیلی که امروز اصولگرایان را نگران کرده است پذیرش این نکته است که تحولات بزرگی در مساله پرونده هسته ای ایران رخ داده است.گرچه در آخرین دور مذاکرات در وین، ایران و 1+5 به جای دستیابی به "توافق جامع" رضایت دادند به مدت 7 ماه، توافق مقدماتی موسوم به برنامه اقدام مشترک را تمدید کنند،اما همین تمدید امید برای رسیدن به توافق جامع را به همراه داشت.مسیری که دولت روحانی در یک سال و نیم گذشته برای حل مساله هسته ای پیموده بود،چندین برابر بیش از انتظار بسیاری از صاحبنظران فن بود. هرچند روزنامه های تندرو و افراطی همچون وطن امروز در صفحه یک خود با فونت بزرگ واکنش نشان دادند که "هیچ"  از مذاکرات حاصل نشد اما خود آنها نیز می دانستند که دستاوردهای بزرگی برای دولت محقق شده است.دولت تدبیر و امید در این مدت توانسته در جریان مذاکرات بخشی از تحریم ها را بردارد ،بخشی از دارائی های بلوکه شده ایران را آزاد کند و مهمتر از آن جلوی تحریم ها و قطعنامه های بیشتر را بگیرد و باب تعامل و مذاکره را با غرب بگشاید.روندی که در هشت سال دوران محمود احمدی نژاد شتاب معکوس داشت.هشت سالی که هر روز بر دامنه تحریم ها و تهدیدات افزوده می شد و قعطنامه ها یکی پس از دیگری علیه کشور تصویب می شد.اولین دغدغه و نگرانی اصولگرایان از گشایش در حل پرونده هسته ای و حرکت در مسیر توافق بزرگ است، توافقی که می‌تواند پیروزی بزرگ برای دولت روحانی باشد. از این رو هر بار که احتمال توافق و پایان مذاکرالت مطرح می‌شود دلواپسان از وادادگی و واگذاری امتیاز به غرب سخن می‌گویند و تلاش دارند آنچه بدست آمده را در مقابل از دست دادن منافع بسیار قلمداد کنند از سوی دیگر اگر دولت به خرید زمان و تمدید مذاکره تن دهد او را متهم می کنند که "هیچ " بدست نیاورد و "نتوانست" کاری از پیش ببرد.بدون تردید اگر حمایت های صریح رهبری از تیم مذاکره کننده در این مدت نبود تا کنون این مخالفت ها شکل بسیار افراطی تری به خود گرفته بود. نمونه آن برگزاری تجمعات اعتراضی، همایش‌های دلواپسان و حتی تهدید به استیضاح وزیر امورخارجه بوده است. کما اینکه در ابتدای دولت محمود احمدی‌نژاد همین تندروی‌ها علیه تیم مذاکره‌کننده وقت کار را به اتهام جاسوسی و بازداشت برخی از آنها رساند.

2-   تجربه انتخابات 92 و شکست جلیلی

نگرانی اصولگرایان از تاثیر پرونده هسته‌ای در انتخابات بیراه هم نیست؛ این موضوع به صراحت خود را در انتخابات ریاست جمهوری نشان داد و به نظر می‌رسد اصولگرایان با پذیرش تاثیر این موضوع  در شکست‌شان در انتخابات تلاش دارند تا "از یک سوراخ دوبار گزیده" نشوند.

اگر نگوییم مهمترین دلیل پیروزی دولت اعتدال بر شعار استقامت و ایستادگی سعید جلیلی نوع نگاه به مساله هسته ای بود ،می توان ادعا کرد یکی از مهمترین محورها در انتخاب نهایی مردم عملکرد هسته ای دولت قبل و شعارهای حسن روحانی برای بازگشت به اعتدال در این مساله بوده است.آنچه که امروز تحلیلگران سیاسی از آن بعنوان رفراندوم هسته ای در انتخابات سال 92 یاد می کنند همین دو قطبی روحانی –جلیلی یا شعار اعتدال و میانه روی در برابر استقامت و ایستادگی بود.سعید جلیلی در انتخابات سال 92 نماد عملکرد تیم مذاکره کننده هسته ای دولت احمدی نژاد و سیاست های خارجی دولت نهم و دهم بود،انچه که بعنوان مقاومت در مذاکرات هسته ای به آن معتقد بودند.در جریان مناظره های انتخاباتی بین کاندیداها عملکرد سعید جلیلی و دولت احمدی نژاد نه تنها از سوی کاندیدای اصلاح طلبان و اعتدالگرایان (محمدرضا عارف و حسن روحانی) بلکه از سوی کاندیدای جریان اصولگرا همچون محسن رضایی و علی اکبر ولایتی به نقد کشیده شد. این جمله معروف دکتر ولایتی که به جلیلی گفت "دیپلماسی این نیست که برویم و در کشور دیگر خطابه بخوانیم. کلاس فلسفه نیست. شما چند سال مسئول هستید و هیچ پیشرفت نکردید . بلکه مشکلات بیشتر شده است." این انتقادات صریح در جریان مناظره ها و در نهایت انتخاب حسن روحانی که در دولت سید محمد خاتمی مسوول تیم مذاکره کننده هسته ای بود،به نوعی رای مردم به شیخ دیپلمات سالهای اصلاحات تعبیر شد.او که هنوز معتقد به اعتدالگرایی در رابطه با سایر کشورها و بازگرداندن منطق و عقلانیت به حل مساله پرونده هسته ای بود.

مهمترین اعتراف به شکست اصولگرایان در انتخابات ریاست جمهوری 92 و تاثیر موضوع پرونده هسته ای در این انتخابات اعتراف صریح فریدون عباسی،رییس سازمان انرژی هسته ای دولت احمدی نژاد بود که گفت" اگر سعید جلیلی در مذاکرات آلماتی 2 تنها یک دهم از امتیازات ژنو را به آنان می‌داد، الان رئیس‌جمهور بود" این اوج اعتراف این جریان به شکست در انتخابات به دلیل عملکردشان در پرونده هسته‌ای بود.

این اعترافات به همین جا ختم نشد و در سخنان دیگر چهره های اصولگرا ادامه یافت. غلامعلی حداد عادل، نماینده تهران  و رییس فراکسیون اصولگرایان در مجلس، روز نهم آذر و چند روز پس از پایان مذاکرات هسته‌ای در وین بود که  در نطق میان دستور خود با اشاره به اینکه در مذاكرات هسته‌ايی و تحريم‌ها در موقعيت خطيری قرار داريم، گفت:" ما نمايندگان مجلس كه خود را فرزندان معنوي و سياسي مدرس شهيد و امام راحل مي‌دانيم به پيروي از رهبر معظم انقلاب اسلامي به امريكايي‌ها با صراحت تمام مي‌گوييم: مبادا گمان كنيد كه مي‌توانيد با تحريم ظالمانه‌ايي كه به بهانه موضوع هسته‌ايي بر ايران تحميل كرده‌ايد دوباره در ايران راه نفوذي براي خود پيدا كنيد. مبادا گمان كنيد كه مي‌توانيد در قضيه مذاكرات با تهديد و تمديد، در انتخابات مجلس آينده دخالتي كنيد و تاثيري به نفع خود ايجاد كنيد." این جملات نیز بیان دغدغه های اصولگرایان از تاثیر احتمالی مذاکرات هسته ای در انتخابات آینده مجلس تعبیر شد. صرف نظر از اینکه دیگر وعده های داده شده توسط روحانی و چگونگی کارزار انتخاباتی چه نقشی در پیروزی انتخاباتی وی داشته، آنچه که مشخص است برخی از اصولگرایان و به ویژه حامیان سعید جلیلی نقش آینده مذاکرات هسته ای را در پیروزی روحانی را  بسیار جدی تلقی می کنند. از این رو اصولگرایان این دغدغه را دارند که درانتخابات مجلس آینده نیزبا حصول توافقات در پرونده هسته ای ،انتخابات را به رقیب واگذار کنند.این دغدغه به حدی برای اصولگرایان جدی است که برخی از آنها دولت را متهم به تاخیر در توافق در پرونده هسته ای و کشاندن موضوع به آستانه انتخابات مجلس کردند تا از نتایج آن به نفع خود در انتخابات بهره ببرند.چنین اتهامی از سوی بیشتر یاد اور توهمات دایی جان ناپلونی است اما به فرض صحیح بودن این ادعا و پذیرش این موضوع که دولت روحانی با 5+1 هماهنگ کرده که مذاکرات را برای انتخابات آینده مجلس به تاخیر بیندازند ،به نوعی اعتراف به پذیرش شکست از سوی اصولگرایان درخصوص عملکرد گذشته هسته ای آنها و نظر مثبت افکار عمومی به عملکرد تیم مذاکره کننده هسته ای دولت روحانی است.

3-گفته ظریف و فرصت خاتمی

تاثیرتحولات بین الملل بر سیاست داخلی کشورها موضوعی پذیرفته شده است.در دهه های اخیر شاید ملموس ترین آن دیدار محمد جواد لاریجانی با نیک براون، رئیس اداره خاور میانه وزارت خارجه انگلیس بود که در آستانه انتخابات ریاست جمهوری 76 به اعتقاد بسیاری منجر به ریزش آراء ناطق نوری و انتخاب سید محمد خاتمی شد.از همین رو بود که سخنان محمدجواد ظریف،وزیرامورخارجه در حاشیه سفر به نیویورک دستاویزی برای جریانات تندرو داخلی شد تا برای او و دولت تدبیرحاشیه سازی کنند.انتقاداتی که کار را به مقایسه رفتار جواد ظریف با جواد لاریجانی رساند و داستان "از این جواد تا آن جواد" ساخته و پرداخته شد.ظریف در اندیشکده شورای روابط خارجی آمریکا در پاسخ به سوال هاله اسفندیاری، مدیر بخش مطالعات خاورمیانه اندیشکده «وودرو ویلسون» که پرسید " لطفا درباره تاثیر گفت‌وگوها بر مسائل سیاسی داخلی ایران توضیح بفرمایید البته می‌دانم که این حوزه، مدنظر شما نیست."محمدجواد ظریف پاسخ داد" بی‌تردید، همینطور است زیرا ما روندی را شروع کرده‌ایم که هدف از آن تغییر فضای سیاست خارجی کشور است. اگر با وجود تلاش‌های ما برای تعامل، این تلاش‌ها بی‌نتیجه بماند، مردم ایران این فرصت را خواهند داشت تا 16 ماه دیگر که انتخابات پارلمانی در ایران برگزار می‌شود، به این عملکرد ما (با آرای خود) پاسخ دهند. برخی از رسانه های افراطی تندرو این پاسخ ظریف را مصداق طرح مسائل داخلی برای بیگانه گان دانستند؛اما این سخنان بیراه نبود.

به اعتقاد بسیاری در دولت خاتمی فرصت مناسب برای حل اختلافات بر سر مساله هسته ای ایران فراهم بود اما غرب و بویژه آمریکا این فرصت را از دست دادند. از دید بسیاری از نخبگان اروپایی، تصویر محمد خاتمی تصویری ایده‌آل برای فائق آمدن بر چالش‌های بین اسلام و غرب بود. طبیعی بود که این تصویر، در هیاهوی جدید و در مقابل نداهای جنگ‌طلبانه جورج بوش، چندان جایی برای مانور نداشت و شاید خاتمی سال‌ها بعد آرزو می‌کرد در آن زمان، به جای بوش، رییس جمهور دیگری بر سر کار بود. با قرار دادن ایران در فهرست "محور شرارت" و توصیف ایران به عنوان تهدیدی برای صلح جهانی از سوی جرج بوش، همه آن اقدامات همراه با حسن نیت، به عنوان ضعف تلقی شد.حادثه یازده سپتامبر، برخلاف تبلیغات اقتدارگرایان ایرانی، بیشترین خدمت را به آنها کرد تا تلاش‌های دولت اصلاحات در تعامل با دنیا و در داخل کشور را ناکام بگذارند. سیاستهای جنگ طلبانه و افراطی دولت بوش در این میان نقش حائز اهمیتی داشت ؛ در نهایت حسن نیت های ایران در دوره اصلاحات با چنان پاسخ نامناسبی روبه‌روشد که دیوار بی‌اعتمادی در ایران بار دیگر بلندتر شد. بدین ترتیب یازده سپتامبر در خدمت دو طیف تندرو در ایران و آمریکا قرار گرفت تا جنگ‌طلبی را با تعصب مذهبی درآمیزند و برنامه‌های چند ساله برای پایین آوردن دیوار بلند بی‌اعتمادی بین دو کشور را نقش بر آب کنند. افزایش حساسیت علیه پروژه هسته‌ای ایران نیز بخشی از آثار وقوع رخداد یازده سپتامبر در آن زمان بود، آن هم با ادعای واهی امکان دستیابی تروریست‌ها به چنین سلاح‌هایی، به اعتقاد تحلیلگران سیاسی در حوزه داخلی نیز تاثیرات یازده سپتامبر به زمین‌گیر شدن اصلاحات و بی‌رنگ شدن شعارهای دولت انجامید.دولت محمد خاتمی سعی کرد تا با ارائه لایحه دوقلو به مجلس شورای اسلامی، اختیارات رییس جمهوری را افزایش دهد اما در نتیجه غالب شدن فضا و اولویت‌های امنیتی، فشارهای داخلی و بسته شدن مطبوعات اصلاح‌طلب فشار روزافزون به دولت و نیز رد صلاحیت نمایندگان مجلس ششم، رقم خورد.نا امیدی در بین قشر تحصیلکرده و گروههای اجتماعی از طبقات متوسط که به تاثیرگذاری رای مردم بی اعتماد شده بودند در نهایت سبب از دست دادن کرسی‌های شهر تهران و روی کار آمدن محمود احمدی‌نژاد شد.

4-انتخابات مجلس و توشه روحانی

بدون شک سرنوشت پرونده هسته‌ای ایران در تحولات آینده سیاست داخلی بویژه انتخابات آینده مجلس می‌تواند تاثیرگذار باشد، اصولگرایان به درستی این نکته را درک کرده‌اند و نگرانی آنها از نتیجه مثبت اقدامات دولت حسن روحانی در حل پرونده هسته ای در این مدت و رضایت مردم از پیشرفت مذاکرات است. مطمئنا اگر این موفقیت در دولت گذشته حاصل می شد نیز اصولگرایان به نفع خود در انتخابات استفاده می کردند.

آنچه که مهم است و اخیرا محمد جواد ظریف نیز به ان اشاره کرده تاکید براین مساله است که " تیم مذاکره کننده هیچ هدف سیاسی و جناحی را در مذاکرات هسته‌ای دنبال نخواهد کرد. جناحی شدن موضوع سیاست خارجی نقطه بی‌بازگشت شکست آن است و هزینه‌ کردن منافع ملی برای هدف‌های جناحی و سیاسی گناهی نابخشودنی است."آنچه که دولت روحانی را در جایگاه برتر و اعتماد مردم در انتخابات های آینده نسبت به آنها و حامیان اصلاح طلبشان قرار می دهد نه برخورد جناحی با پرونده هسته ای که تدبیر و منطقی است که منجر به رفع تنش و حل مسالمت آمیز پرونده هسته ای با حفظ منافع ملی شد.

این نکته نیز نباید فراموش شود که مطمئنا در صورتی که مذاکرات هسته‌ای بنا به هر دلیلی به نتیجه نرسد افراطیون تلاش خواهند کرد از این مساله به‌ضرر دولت و جناح اصلاح‌طلب در انتخابات آینده استفاده کنند و آن را نشانه شکست و عدم تحقق شعارهای انتخاباتی دولت جلوه دهند و به نفع خود بهره ببرند.